کاربرد مدل شواهد وزني در ارزیابي حساسیت زمین لغزش با استفاده از فناوري سامانه اطلاعات جغرافیایي )مطالعه موردي: حوضه آبخیز جاغرق(

Transcript

1 فصلنامه تحقیقات جغرافیایی سال سی و یکم شماره دوم تابستان 0910 شماره پیایی 070 M. Mohammadnia Dr.A. Amirahmadi Dr.Sh. Bahrami ملیحه محمدنیا دانشجوی دکترا ژئومورفولوژی دانشگاه حکیم سبزواری دکتر ابوالقاسم امیراحمدي دانشیار گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه حکیم سبزواری دکتر شهرام بهرامي دانشیار گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه حکیم سبزواری کاربرد مدل شواهد وزني در ارزیابي حساسیت زمین لغزش با استفاده از فناوري سامانه اطلاعات جغرافیایي )مطالعه موردي: حوضه آبخیز جاغرق( چکیده زمین لغزش یک پدیده زمینشناسی است که میتواند منشاء آسیبهای متعدد در محیط زیست طبیعی و جامعده بشدری باشد. شناخت نواحی مستعد وقوع زمینلغزش و خطرات ناشی از آن یکی از اقددامات اولیده در مددیریت مندابع طبیعدی و برنامهریزیهای توسعهای و عمرانی است. روشهای متعددی برای پهنهبندی خطر زمین لغزش ارائه شده است. در ایدن بدین نقشههای حساسیت و پهنهبندی خطر از ابزار بسیار مفید برای برنامه ریزان و مهندسان جهت مکانگزینی مناسدب در ابعداد مختلف توسعه به شمار میرود. هدف از این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر وقوع زمینلغزش و پهنهبندی حوضه آبخیدز جاغرق به لحاظ وقوع این رخداد با استفاده از روش شواهد وزنی مبتنی بر تکنیکسامانه اطلاعات جغرافیایی اسدت. بده ایدن منظور با در نظرگرفتن موقعیت زمینلغزشها از پایگاه دادههای اطلاعات مکانی شامل: توپوگرفی لیتولوژی پوشش زمین و خطوارهها استفاده شد. دادههای توپوگرافی شامل اطلاعاتی چون: ارتفاع زاویه شیب جهدت شدیب شدکل شدیب )شدکل تهیده شدد. منحنی( فاصله از جاده فاصله از آبراهه شاخص توان آبراهه و شاخص حمل رسوب از مدل ارتفاعی رقدومی 9 اطلاعات زمینشناسی و فاصله از گسل)خطواره ها( از پایگاه دادههای زمین شناسی اخذ گردید و در ادامه لایه نواحی بارشدی نیز با استفاده از دادههای هواشناسی تهیه گردید. با اتکا به قابلیتهای روش شواهد وزنی ارتباط هر یک از عوامدل و نقداط لغزشی تعیین و وزن طبقههای هر عامل مشخص شد و نقشههای پهنهبندی خطر زمینلغزش با استفاده از جمع جبدری سداده برای منطقه مورد مطالعه تهیه گردید. در نهایت میزان دقت و صحت نقشه با اسدتفاده از شداخص Li مدورد سدنجش قدرار گرفت. نتایج نشان میدهد که در بین زیرمعیارهای موثر بر وقوع زمین لغزش عوامل ارتفاع و بدارش بده ترتیدب بدا اوزان 48/22 و 24/48 به عنوان مهمترین عوامل در ایجاد زمینلغزش در حوضه مطالعاتی محسوب مدیشدوند. نتدایج حاصدل از ارزیابی دقت و صحت مدل روند صعودی شاخص زمینلغزش از پهنه خطر کم به زیداد را نشدان داده کده خدود تاییددی برکفایت دقت مدل است. با استفاده از نقشه ارائه شده میتوان مناطق ناپایدار را شناسایی و در اجرای برنامههای عمرانی بده آن استناد نمود. واژگان کلیدي: پهنهبندی خطر زمینلغزش روش شواهد وزنی شاخصLi سامانه اطلاعات جغرافیایی حوضه آبخیز جاغرق. 3. DEM

2 مقدمه کاربرد مدل شواهد وزنی در ارزیابی حساسیت زمین لغزش... / 323 تحول دامنهها و تغییرات چهره ناهمواریها عمومدا توسدط فرآینددهدای دامندهای و ژئومورفیک در مقیاس کوچک و بزرگ انجام میگیرد )احمدی و همکاران 72:9299 (. حرکات دامنهای و به طور اخص زمینلغزشها در زمره پرخسارتترین آنها است که همگام با دستکاری بشر در سیستمهای طبیعی در دهههای اخیر شتاب فزایندهای یافته است )امامی و غیومیان 990:9272 ( به گونهای که از آن به عنوان یکی از فرایندهای ژئومورفیک عمده در چشمانداز مناطق کوهستانی یاد میشود )هاتانجی و موریواکی 448:2559(. 9 رشد سریع جمعیت و گسترش شهرها در نواحی کوهستانی موجب بروز برخی ناهنجاریهای طبیعی در وضعیت ساکنین کرهی زمین شده است)خالدی و همکاران 22:9299(. نقشه آسیبپذیری موقعیت و نسبت مناطقی را که مردم محیط طبیعی و سایر کالاهای سرمایهای نسبت به رخداد هرگونه حادثه طبیعی و غیرطبیعی در معرض خطر هستند نشان میدهند. در واقع این نوع نقشهها ارتباط بین ریسک و پتانسیل خطر را برقرار میکنند و امکان نمایش دیداری آنها را فراهم میسازند و یکی از مهمترین منابع تصمیمگیری برای مدیریت بحران هستند)ملک و پیلهفروشها 2:9292(. از آن جا که تهیه نقشه حساسیت زمین لغزش به طور چشمگیری برنامهریزی کاربری را بهبود میبخشد میتوان از آن به عنوان روشی کارآمد برای کاهش خسارتهای جانی و مالی ناشی از زمینلغزشها استفاده کرد. تهیه نقشه حساسیت زمین لغزش به طراحان و مهندسان برای اجرای طرحهای توسعه به عنوان اطلاعات پایهای جهت گامی مهم برای مدیریت خطر زمین لغزش به منظور برقراری امنیت زندگی توسعه زیرساختها و حفاظت محیط زیست کمک مینماید )نیهوسر و ترهوست 92: و پرادهان 88:2599(. 2 نظر به اهمیت موضوع شناخت عوامل موثر در وقوع زمینلغزش و مناطق مورد خطر امری ضروری بنظر میرسد. از این رو مطالعات مختلفی در بحث پهنهبندی خطر حرکات دامنهای صورت گرفته است. پورقاسمی و همکاران) 9279 ( با استفاده از مدل احتمالاتی بیزین نقشهی حساسیت زمینلغزش را در حوضه آبخیز هراز تهیه کردند. همین پژوهشگر در تحقیقی مشابه در بخشی از استان گلستان در سال 9299 نقشه خطر زمینلغزش را با استفاده از تئوری بیزین با 94 رویکرد )استفاده از تمام عوامل موثر و حذف تک تک عوامل( تهیه گردید. نتایج نشان داد با حذف عامل شیب از تحلیلها دقت نقشه به %89/2 رسید. کرمی) 9299 ( با استفاده از روشهای آماری دو متغیره و مدل وزنی شاهد به ارزیابی حساسیت زمین- لغزش در حوضه زهکشی سعیدآباد چای پرداخت. نتایج این ارزیابی نشان میدهد که عامل شیب با 2/920 با وقوع زمین- لغزش بیشترین همبستگی مثبت را دارد. حدود 42/9 درصد مساحت حوضه سعیدآباد چای دارای حساسیت متوسط به بالا نسبت به بروز زمینلغزش برآورد گردید. از نمونه تحقیقات دیگر در این زمینه میتوان به پژوهش فعله گری و همکاران )9292( اشاره کرد. در این تحقیق اثر جادهسازی در وقوع زمین لغزش با استفاده از مدل پایداری دامنه 4 برای حوضه آبخیز سد ایلام مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد جادهسازی در دامنههای با شیب بیش از 90 درصد موجب کاهش پایداری دامنه میشود. ارزیابی و پهنهبندی خطر زمینلغزش در شهر رودبار با استفاده از فرایند تحلیل شبکه عنوان پژوهشی است که توسط مقیمی و همکاران) 9292 ( انجام گرفت. در پژوهش پیش رو با تعیین عناصر موثر در وقوع خطر زمین- لغزش شامل شیب جهت شیب لیتولوژی کاربری اراضی میانگین بارش سالانه فاصله از گسل آبراهه و مراکز مسکونی با اعمال نظر کارشناسان پیشینه مطالعاتی و بازدیدهای میدانی و نیز استفاده از روش فرایند تحلیل شبکه و وزندهی این عناصر نسبت به یکدیگر هر عنصر بر مبنای نظر کارشناسان نسبت به عملکرد وقوع خطر زمینلغزش شهری پهنهبندی شد. ابراهیمی و همکاران) 9292 ( نقشه خطر وقوع زمین لغزش را با استفاده از مدل احتمالاتی وزن واقعه برای حوضه بار 3. Hattanji and Moriwaki 2. Neuhauser and Terhorst 1. Prahdan 2. FLAC SLOP

3 322/ فصلنامه تحقیقات جغرافیایی سال 13 شماره دوم تابستان 3135 شماره پیایی 323 شهرستان نیشابور تهیه نمودند. نتایج این پژوهش نشان داد که لیتولوژی مهمترین عامل در رخداد زمینلغزش در حوضه )2552( 9 برای تحلیل حساسیت زمینلغزش از تئوری بیزین استفاده کردند. در این مورد بحث بوده است. لی و همکاران تحقیق از 92 عامل موثر برای پهنهبندی حساسیت زمینلغزش استفاده و نتایج ارزیابی نشان داد که مدل مذکور دقت بالایی در منطقه مورد مطالعه دارد. لی و چوی )2554( 2 90 عامل موثر بر وقوع زمینلغزش را شناسایی و با استفاده از مدل بیزین نقشه پهنهبندی حساسیت زمینلغزش را با رویکردهای مختلف تهیه نمودند. نتایج ارزیابی نشان داد که بیشترین دقت مدل زمانی است که از 2 عامل درجه شیب شکل شیب نوع توپوگرافی قطر درخت لیتولوژی و فاصله از جاده استفاده گردیده است. گابت و همکاران )2554( 2 با استفاده از دادههای بارش و بار رسوبی حوضه آناپورنای هیمالایای نپال به آثار بارش و ویژگیهای شیب دامنه در شروع زمینلغزشها در دوره بارشهای موسمی این حوضه پی بردند. متو 4 و همکاران) 2558 ( با 0 پرداختند. در این تحقیق از عواملی چون استفاده از مدل بیزین به پهنهبندی خطر زمینلغزش در بخشی از درهی بیگایراسی لیتولوژی ساختار شیب جهت شیب کاربری اراضی پوشش اراضی و فاصله از جاده جهت تهیه نقشه خطر زمینلغزش 2 و همکاران) 2595 ( از تئوری بیزین به استفاده گردید و نهایتا نقشه خطر زمینلغزش با دقت %74/2 تهیه گردید. رگمی منظور مدلسازی حساسیت زمین لغزش در غرب کلرادوی امریکا استفاده کردند. در این پژوهش 98 عامل در بررسی و پیشبینی وقوع زمینلغزش مورد استفاده قرار گرفت. دقت مدل مذکور در پیشبینی حوادث طبیعی بخصوص زمینلغزش %87/4 برآورد گردید. مارگارینت 8 و همکاران) 2592 ( نقشه حساسیت خطر زمین لغزش در شرایط جغرافیایی متفاوت در )2590( نقشه حساسیت زمین لغزش خوضه سنپدرو چهار بخش از کشور رومانی را تهیه نمودند. دیویس و بلسیوس 7 در آمریکا را با استفاده از مدلهای ترکیبی فیزیکی و ماکزیمم آنتروپی تهیه نمودند. نتایج حاکی از آن است که کریک 9 نقشه شاخص پایداری از لحاظ پتانسیل حساسیت اغراق آمیز میباشد. و مددل هدف این مطالعه ارزیابی حساسیت زمینلغدزش بدا اسدتفاده از تکنیدکهدای سیسدتم اطلاعات جغرافیایی 95 و همکاران 2552(. است. مدل وزن شواهد یک روش آماری مبتنی بر تئوری احتمالاتی بیز است)دنیسون وزندی شداهد برای مدلسازی حساسیت زمینلغزش این روش برای هر لایه عاملی براساس وجود یا فقدان زمینلغزش در منطقه وزن و همکاران 488:2557( بنابراین با توجه به کارآیی این روش عوامل درجه شیب جهت شیب محاسبه میکند)دهال 92 شکل شیب ارتفاع زمینشناسی فاصله از جاده فاصله از آبراهه فاصله از گسل شاخص توان آبراهه شاخص حمل رسوب و پهنههای بارش در نظر گرفته شده است. با توجه به وقوع زمینلغزشهای مخرب در منطقه مورد مطالعه و استقرار سکونتگاههای انسانی و تاسیساتی چون راههای ارتباطی کانالهای آبرسانی و تاسیسات کشاورزی و جنبه گردشگری این حوضه تهیه نقشه خطر زمینلغزش برای مدیریت بهتر این منطقه ضروری بنظر میرسد. 3. Lee et al 2. Lee and Choi 1. Gabet et al 2. Mathew 5.Bhagirathi 6.Regmi 7. Margarint 8. Davis and Blesius 3. San Pedro Creek 35. GIS 33. Weight Of- Evidence (WOE) 32. Denison 31. Dahal

4 موقعیت جغرافیایي حوضه جاغرق کاربرد مدل شواهد وزنی در ارزیابی حساسیت زمین لغزش... / 321 حوضه مورد مطالعه با مساحت تقریبی 22 کیلومتر مربع در محدوده طول جغرافیایی 04 درجه و 28 دقیقه و 29 ثانیه تا 04 درجه و 49 دقیقه و 22 تانیه و عرض جغرافیایی 22 درجه و 99 دقیقه و 27 ثانیه تا 22 درجه و 99 دقیقه و 45 ثانیه و بخشی از دامنههای شمالی ارتفاعات بینالود میباشد. از نظر تقسیمات کشوری به استان خراسان رضوی و شهر مشهد تعلق دارد. حداقل ارتفاع در محدوده مورد بررسی حدود 9290 متر میباشد و حداکثر ارتفاع با حدود 2582 متر منطبق بر خط الراس ارتفاعات بینالود میباشد. متوسط بارش در منطقه نیز حدود 229 میلیمتر برآورد گردیده است. شکل) 9 ( حوضه مورد مطالعه را نشان میدهد. دادهها و روش پژوهش شکل 0 - محدوده مورد مطالعه برای تحلیل ناپایداری دامنهها مهمترین گدام جمدع آوری دادههدا و ایجداد باندکدادههای مکانی بود. قابلیت وقوع زمین لغزش یا ناپایداریها در این پژوهش بدا فراواندی واقعی آنها مقایسه میشود )بدارادونی : و پایدک 2 :979( قلمرو منطقه مورد مطالعه از نقشه های توپوگرافی 9:05555 سازمان جغرافیایی ارتش شامل شیتهای گلمکان و طرقبه مشخص شده است و از نقشه زمین شناسی 9 : سازمان زمین شناسی ایران جهت استخراج لایههای زمین- شناسی و گسلهای منطقه استفاده گردید. از آمار ایستگاههای سینوپتیک و بارانسنجی محدوده و اطراف آن جهت بدست آوردن لایه بارش استفاده گردید. به منظور پهنهبندی خطر زمینلغزش با استفاده از روش وزنی شاهد پس از تهیه نقشه پراکنش زمینلغزشهای حوضه مطالعاتی و ایجاد هر یک از عوامل موثر بر وقوع زمینلغزش شامل: درجه شیب جهت شیب شکل شیب ارتفاع زمینشناسی فاصله از گسل فاصله از جاده فاصله از آبراهه شاخص توان آبراهه شاخص حمل رسوب و بارش در نرمافزار جی آی اس هر یک از لایهها کلاسبندی و با نقشه پراکنش زمینلغزشها 2 تلفیق گردید. به منظور تعیین نقشههای شاخص توان آبراهه )مور و همکاران و نفسلیاغلو و همکاران 2557(. 2 4 از روابط 9 و 2 استفاده گردید و شاخص حمل رسوب SPI = A S.tan β رابطه 9 ( 3.Brardinoni 2.Pike 1.Stream Power Index(SPI) 2.Sediment Transport Index(STI) 5.Moore et al 6.Nefslioglu et al

5 322/ فصلنامه تحقیقات جغرافیایی سال 13 شماره دوم تابستان 3135 شماره پیایی 323 مدل که در آن: A = 22/13 0/6 sin β. 0/0896 1/3 STI رابطه 2 ( s =A S مساحت ویژه آبخیز β= گرادیان شیب بر حسب درجه =STI شاخص حمل رسوب و یا به عبارتی عامل LS 9 AUSLE 2 میباشد)پورقاسمی و همکاران 999:9299 (. است که مدل مذکور اصلاح شدهی معادله جهانی تلفات خاك 2 از تحلیلهای مکانی در نرمافزار برای محاسبه مساحت ویژه آبخیز 4 ورود مدل رقومی ارتفاع استفاده گردید. عواملی چون filldem رابطه 2 رستر مساحت ویژه آبخیز حاصل گردید. رابطه Arc با سامانه اطلاعات جغرافیایی و گزینه هیدرولوژی 0 folw Accumolation و folw direction.)folw direct(/1000 ( 2 ترسیم نقشه حساسیت زمینلغزش براساس مدل وزني شاهد است. )ابعاد پیکسل(. نیز ترسیم و از Sca= (folw accumulation+1) 2 درصورت وجود یا عدم زمین- این روش برای مدل سازی حساسیت زمینلغزش در یک منطقه برای هر عامل علتی لغزش در محل وزنی را محاسبه میکند. تعیین وزن برای هر عامل از طریق ترکیب هر کدام از لایههای عاملی با نقشه پراکنش زمدینلغدزش انجام میشود. سپس برای هر عامدل بدا اسدتفاده از معادلده )4( و )0( وزن محاسبه میشود. در این مدل مقادیر وزنی معمولا دامنهای بین اعداد مثبت و منفی دارند کده بیانگر نقش بیشتر و کمتر متغیر در ایجاد زمینلغزش W W i = log e [ P(B i)s/ P(B i) S] [ P(B i )S/ P(B i ) S] + رابطه 4( i = log رابطه 0( e به منظور درك هرچه بهتر روابط 4 و 0 و سهولت کار بویژه در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی مدل براساس جدول 9 و به صورت رابطههای 2 و 8 ارائه شد )یسیلناسر ) و وزن نهایی براساس روابط 7 و 9 برای هر عامل به منظور پهنه- بندی خطر زمینلغزش مورد استفاده قرار گرفت)لی و چوی 2554(. 7 رابطه 2( رابطه 8( جدول 0 - چهار حالت پتانسیل ایجاد زمینلغزش عوامل ایجاد زمینلغزش عدم حضور حضور زمینلغزش 3Npix 2Npix 1Npix 2Npix که در آن: Npix1 : تعداد پیکسلهای لغزشی در یک کلاس حضور عدم حضور [(N pix1 /(Npix1 + Npix2)) /(Npix3 /(Npix3 Npix ))] [(N /(N + N )) /(N /(N N ))] + Wi = log e + 4 = log Wi e pix2 pix1 pix2 pix4 pix3 + pix4 3.Length and Slope 2.Adapted Universal Soil Loss Equation 1. Universal Soil Loss Equation 2. Specific Catchment Aria 5.Hydrology 6.Causative Factor 7.Yesilnasar 8. Lee and Choi

6 :Npix2 :Npix3 :Npix4 کاربرد مدل شواهد وزنی در ارزیابی حساسیت زمین لغزش... / 325 )تعداد کل پیکسلهای لغزشی در یک نقشه(-) تعداد پیکسلهای لغزشی در یک کلاس( )تعدادپیکسلهای یک کلاس(-)تعدادپیکسلهای لغزشی در یک کلاس( )تعداد کل پیکسلهای یک نقشه(-)تعداد کل پیکسلهای لغزشی در یک نقشه(-)تعداد پیکسلهای یک کلاس(+)تعداد پیکسلهای لغزشی در یک کلاس( وزن مثبت نشان میدهد که عامل علتی در محل زمینلغزش وجود دارد و بزرگی این وزن همبستگی بین آن عامل وقوع زمینلغزش را بیان میکند. اما وزن منفی بیانگر عدم عامل مورد نظر در محل بروز زمینلغزش بوده سطح همبستگی منفی را نشان میدهد. اختلاف بین دو وزن مثبت و منفی 9 میدهد )کرمی 29:9299 (. رابطه 7 ( رابطه 9 ( که در آن: C تفاضل وزنهای مثبت و منفی بزرگی ارتباط مکانی عامل علتی و زمینلغزش را نشان [( W ) ( )] + C = W W final = C/ S c Wfinal وزن نهایی استاندارد شده و Sc انحراف استاندارد است که برابر با جذر واریانس هر یک از وزنهای مثبت و منفی میباشد)پورقاسمی و همکاران 998:9299 (.برای بدست آوردن واریانس وزن- های مثبت و منفی از روابط 95 و رابطه 95 ( رابطه 99 ( 99 استفاده گردید. تعداد پیکسلهای لغزشی در یک کلاس/ 9 )تعداد پیکسلهای لغزشی در یک کلاس(-)جمع پیکسلهای لغزشی در یک نقشه(/ 9 Sw+= Sw-= برای به دست آوردن وزن نهایی هر عامل وزنهای مثبت و منفی کلاسهای متعدد هدر عامل با هم جمع میشوند. اگر وزن عاملی مثبت باشد در وقوع زمینلغزش نقدش دارد و درصورتی که وزن عامل منفی باشد بیانگر عدم اثر عامل در بروز زمینلغزش است. پس از بدست آوردن اوزان نهایی هر یک از لایههای موثر در لغزش و وارد کردن وزنها در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی نقشههای موضوعی وزنی برای هریک از لایهها تهیه گردید. سپس لایه های مختلف با استفاده از روش جمع جبری ساده با یکدیگر تلفیق و نقشه حساسیت زمینلغزش بدست آمد. در مرحله بعد نقشه تهیه شده براساس به چهار کلاس)خطر کم متوسط زیاد و خیلی زیاد( طبقهبندی گردید. جهت ارزیابی نقشهی مورد نظر شکستهای طبیعی 2 و تعیین دقت آن از شاخص Li 2 لغزشهای اتفاق افتداده در هر پهنه خطر محاسبه شد. خطر و n استفاده گردید. این شاخص برای ارزیابی دقت نقشه پهنهبندی براساس پراکنش زمین- Li = Ai/Si n i Ai/ Si رابطه ) Li نواحی متأثر شده از زمین لغزش در هرکلاس خطر Ai مساحت زمینلغزش در هدر پهنه خطر Si مساحت پهنه تعداد طبقات مربوط به پهنههدای خطدر زمدینلغدزشاست. صحت پهنهبندی وقتی تأیید میشود که میزان در Li پهنههای بدا حساسدیت بسدیار زیاد و زیاد بیشتر باشد. به عبارت دیگر تراکم زمینلغزشها در نواحی با حساسیت متوسدط تا بسیار زیاد بیشتر باشد. یافتههاي پژوهش حوضه عامل شیب: نتایج محاسبه وزن Wf جاغرق نشان میدهدکه عامل شیب بدا است)جدول 2 (. در این لایه کلاسهدای شدیب براساس مدل شواهد وزنی Wf = -2/09 25 بیشتر از از برای کلاسهای مختلف هر لایه موضوعی شیب در عوامل علتی در وقوع زمینلغزشهای منطقه درجه دارای بیشترین وزن بوده است)وزن در 22/92(. 3. Wfinal 2. Natural Break 1. Landslide Index

7 326/ فصلنامه تحقیقات جغرافیایی سال 13 شماره دوم تابستان 3135 شماره پیایی 323 شیبهای کم برآیند نیروها به صورتی است که نیروهای مقاوم)عمودی( بیشتر از نیروی محرکه)افقی( بوده و شرایط وقوع زمینلغزش فراهم نمیشود)پورقاسمی 997:9299 (. با افزایش شیب نیروهای افقی بیشتر و شرایط وقوع زمینلغزش فراهم میشود. در این حوضه شیبهای کمتر از 25 درجه رابطه منفی با وقوع زمینلغزشها نشان میدهند. جدول 7 -وزن کلاسهای لایه موضوعی شیب در حوضه جاغرق براساس مدل) WOE ) Wfinal w- w+ درصد شیب به تعداد پیکسل درصد تعداد پیکسل درجه لغزشی وقوع فاقد لغزش -6/22 5/52-5/33 38/ / /61 5/57-5/65 32/ / /56 5/55-5/27 25/ / /21 5/52-5/31 22/ / /36-5/26 5/62 23/ / بیشتر از 15 عامل جهت شیب: شکل 7 - نقشه شیب حوضه جاغرق دامنههای جنوب غربی)به دلیل آفتابگیری بیشتر( بیشترین وزن را از لحاظ پتانسیل وقوع زمین- لغزش به خود اختصاص داده است. نتایج محاسبه وزن Wf جهت شیب در حوضه جاغرق نشان میدهد که عامل جهت شیب بدا 90/28 براساس مدل (WOE) برای کلاسهای مختلف هر لایه موضوعی Wf= از عوامل موثر در وقوع لغزشهاست. Wfinal -98/24 0/72-4/49 7/24 8/57 98/84-22/49-7/28 جدول 9 ( وزن کلاسهای لایه موضوعی جهت شیب در حوضه جاغرق براساس مدل) WOE ) w- w+ درصد تعداد پیکسل تعداد پیکسل درصد وقوع فاقد لغزش لغزشی جهت دامنه 5/ / /8 444 شمال -5/52 5/90 92/ / شمال شرق 5/52-5/92 25/ / شرق 5/50-5/29 92/ / جنوب شرق -5/52 5/22 99/ /8 742 جنوب -5/54 5/72 2/ / جنوب غرب -5/58-5/20 4/ / غرب 5/54-5/27 92/ / شمال غرب

8 کاربرد مدل شواهد وزنی در ارزیابی حساسیت زمین لغزش... / 327 عامل شکل شیب: شکل 9 - نقشه جهت شیب حوضه جاغرق بررسی شکل شیب)شکل 4 ( در حوضه مورد مطالعه مشاهده شد که بیشتر لغزشهای منطقه در شیبهای محدب رخ داده این عامل میتواند نقش بسزایی در همگرایی و واگرایی جریان انتقالی از بالادست حوضه به پایین دست آن داشته باشد. کلاس مقعر محدب جدول 4 - وزن کلاسهای لایه موضوعی شکل شیب در حوضه جاغرق براساس مدل) WOE ) تعداد پیکسل درصد تعداد پیکسل درصد w+ Wfinal w- لغزشی وقوع فاقد لغزش -5/23-5/53 5/551 5/553-5/551-5/553 28/82 53/ /68 53/ حوضه عامل ارتفاع: نتایج محاسبه وزن جاغرق نشان میدهد که عامل Wf ارتفاع شکل 4 - نقشه شکل شیب حوضه جاغرق = بدا براساس مدل شواهد وزنی برای کلاسهای مختلف هر لایه موضوعی ارتفاع در Wf 48/22 تاثیرگذارترین عامل در وقوع زمینلغزشهای منطقه است)جدول 0 (. کلاس ارتفاعی متر و پس از آن ارتفاع متر بیشترین پتانسیل وقوع زمینلغزش را داشته است)به ترتیب با وزن 49/04 و 44/02 (. در ارتفاعات بیش از 2555 متر وزن Wf به 9/29 کاهش داشته که این کاهش ممکن است در نتیجه عدم تکامل فرایندهای خاکسازی در ارتفاعات بالا باشد. شکل 0 نقشه طبقات ارتفاعی حوضه جاغرق را نشان میدهد.

9 328/ فصلنامه تحقیقات جغرافیایی سال 13 شماره دوم تابستان 3135 شماره پیایی 323 Wfinal -28/52 22/51 23/52 3/ جدول 0 - وزن کلاسهای لایه موضوعی ارتفاع در حوضه جاغرق براساس مدل) WOE ) تعداد پیکسل تعداد پیکسل درصد w+ w- درصد وقوع ارتفاع)متر( فاقد لغزش لغزشی 5/31 5/55-5/27-5/13-3/68 5/7 3/55 32/67 27/56 26/3 32/ /82 52/55 16/ بیشتر از /553 5/12 5/ /21 25 شکل 0 - نقشه طبقات ارتفاعی حوضه جاغرق عامل زمین شناسي: بررسی عامل زمینشناسی نشان داد که سازند مربوط به تریاس)سری مایان( شامل فیلیت و شیل که بخش عمده ای از حوضه مطالعاتی را در بر گرفته بیشترین وزن در وقوع لغزش در منطقه داشته است. زمینشناسی سری مایان شامل فیلیت و شیل ماران گچدار قرمز- کنگلومرا و ماسه سنگ رسوبات عصر حاضر رسوبات عصر حاضر جدول 6 - وزن کلاسهای لایه موضوعی زمین شناسی در حوضه جاغرق براساس مدل) WOE ) w- w+ درصد تعداد پکسل درصد تعداد پیکسل لغزشی وقوع فاقد لغزش سن 2/29-5/57 95/ / تریاس)مزوزوئیک( / / نئوژن)سنوزوئیک( 5/58-2/27 8/ /29 45 تراسهای جوان)کواترنری( 5/59 5/ پادگانه آبرفتی)کواترنری( Wfinal 92/29-90/40 شکل 6 - نقشه زمین شناسی حوضه جاغرق

10 کاربرد مدل شواهد وزنی در ارزیابی حساسیت زمین لغزش... / 323 عامل فاصله از جااده: انتظار میرفت با بررسی فاصله از جاده این نتیجه حاصل شود که در محدودههای اطدراف جداده زمینلغزش بیشتر اتفاق افتاده باشد اما نتیجه اینگونه نبوده است. بلکه با فاصله گرفتن از جاده پتانسدیل وقدوع زمدینلغدزش افزایش یافته به طوری که در فواصل 255 تا 055 متری به حداکثر وزن خود رسیده است و با نزدیک شدن به جاده میدزان حساسیت به زمینلغزش کم گردیده است که این نتیجه عکس نظرات پورقاسمی و همکاران) 9299 ( میباشد. شداید دلیدل این امر در این مطالعه این باشد که در محدوده مطالعاتی جادهها آسفالت نبوده و بیشتر شوسه و مالرو بوده بندابراین تداثیر زیادی در وقوع زمینلغزش در منطقه نداشته است. شکل 2 - نقشه فاصله از جاده حوضه جاغرق جدول 2 - وزن کلاسهای لایه موضوعی فاصله از جاده در حوضه جاغرق براساس مدل) WOE ) Wfinal w- w+ درصد تعداد پیکسل فاصله از جاده تعداد پیکسل درصد وقوع فاقد لغزش )متر( لغزشی 5/40-5/552 5/59 94/ / /28-5/552 5/59 92/ / /7-5/554 5/52 92/ / /52 5/24 9/ / /29-5/50 5/28 9/ / /40 5/50-5/9 22/ / /22 5/54-5/95 8/ / بیشتر از 9555 عامل فاصله از گسل: نتایج محاسبه وزن Wf گسل در حوضه جاغرق نشان میدهد که عامل شیب بدا 25/54 براساس مدل (WOE) برای کلاسهای مختلف هر لایه موضوعی فاصله از Wf = از عوامل علتی در وقوع زمینلغزشهای منطقه است)جدول 7 (. بررسی لایه فاصله از گسل نشان داد که بیش از 74 درصد لغزشهای رخ داده در فواصل کمتر از 255 متری گسلها به وقوع پیوسته است. با دور شدن از حریم گسل اوزان حاصله کاهش چشمگیری داشته است که این امر بیانگر همبستگی وقوع زمینلغزش با حریم گسل میباشد. جدول 8 - وزن کلاسهای لایه موضوعی فاصله از گسل در حوضه جاغرق براساس مدل) WOE ) Wfinal w- w+ درصد فاصله از تعداد پکسل درصد تعداد پیکسل گسل)متر( لغزشی وقوع فاقد لغزش 27/48-5/2 5/09 97/ / /89-5/22 5/89 94/ / /77-5/59 5/49 92/ / /59 5 5/554 7/ / /09 5/50-9/50 8/ / /28 5/24-2/92 22/ / /28 5/90-2/27 94/ /47 27 بیشتر از 9555

11 355/ فصلنامه تحقیقات جغرافیایی سال 13 شماره دوم تابستان 3135 شماره پیایی 323 عامل فاصله از رودخانه شکل 8 - نقشه فاصله از گسل حوضه جاغرق در بررسی عامل فاصله از آبراهه طبدق مددل (WOE) درحوضده جاغرق مشاهده شد که در حدود 20 درصد زمین- لغزشها در نزدیکی آبراههها یعنی به فاصله متری اتفاق افتاده است. معمولا در این صورت آبراهه یدا رود بدا زیربدری دامنه موجب بروز ناپایداری دامنه میشود)جدول 9 (. با فاصدله گدرفتن از آبراهدههدا رابطده معکوس شده است.. بتدریج با افزایش فاصله از آبراهه از میزان تأثیر ایدن عامدل در وقدوع زمدینلغزشها کاسته شده در نتیجه عامل فاصله از آبراهه با 2/22- Wf 5= همبستگی منفی بدا ایجاد گسیختگی شیبها نشان میدهد. جدول 1 - وزن کلاسهای لایه موضوعی فاصله از رودخانه در حوضه جاغرق براساس مدل) WOE ) Wfinal w- w+ درصد فاصله از تعداد پیکسل درصد تعداد پیکسل رودخانه)متر( لغزشی وقوع فاقد لغزش -2/62 5/52-5/52 16/ / /57-5/55 5/36 22/ / /51-5/52 5/36 38/ / /56-5/552 5/52 8/ / /17 5/53-5/1 5/ / /18 5/52-3/31 5/ /8 26 بیشتر از 555 شکل 1 - نقشه فاصله از آبراهه حوضه جاغرق عامل بارش: در ارزیابی عامل بارش معلوم گردید که بیشتر لغزشهای منطقه زمانی اتفاق میافتد که بارندگی در منطقه به 205 میلیمتر برسد. نتایج محاسبه وزن Wf براساس مدل (WOE) برای کلاسهای مختلف هر لایه موضوعی بارش در حوضه جاغرق نشان میدهد که این عامل بدا = 24/48 Wf از عوامل موثر در وقوع زمینلغزشهای منطقه است )جدول 95 (.

12 کاربرد مدل شواهد وزنی در ارزیابی حساسیت زمین لغسش... /151

13 251/ فصلنامه تحقیقات جغرافیایی سال 12 شماره دوم تابستان 2135 شماره پیایی جديل 21 -يزن كالسهاي اليه م ض عي شاخص حمل رس ب در ح ضه جاغرق براساس مدل) WOE ) تؼذاد پیکسل تؼذاد پیکسل درصذ w+ Wfinal w- درصذ ق ع STI فاقذ لغسش لغسضی 0/84 1/42-1/1 0/32-0/01-0/006 0/006-0/002 0/01 0/05-0/03 0/01 57/15 10/44 15/65 14/ /71 11/02 15/12 14/ بیطتر از 50 0/06 0 0/005 2/ / شکل 21 - وقشه شاخص حمل رس ب ح ضه جاغرق شکل 21 - وقشه پهىهبىدي حساسیت زمیهلغسش در ح ضه جاغرق پس از ت ی قط ای ز ی براساس ر ابط رکر ضذ قط پ ب ذی خطر زهیيلغسش با استفاد از جوغ جبری ساد ت ی براساس ضکست ای طبیؼی ب چ ار کالس خطر طبق ب ذی گردیذ. قط پ ب ذی حساسیت زهیيلغسشح ض هطالؼاتی طاى هید ذ ک در حذ د 26/4 درصذ از هساحت ح ض جاغرق در پ با حساسیت زیاد زهیيلغسش در حذ د 22/4 درصذ در هحذ د با حساسیت خیلی زیاد قرار دارد. وچ یي اطوی اى صحت از قط پ ب ذی در ح ض جاغرق طاى هید ذ ک 71 درصذ زهیيلغسش ای ح ض در پ با حساسیت خیلی زیاد اتفاق افتاد ا ذ 20 درصذ آ ا در هحذ د حساسیت زیاد هجو ػا 8 درصذ در احی با حساسیت هت سط کن رخ داد ا ذ)جذ ل 13 (. تایج حاصل از تالقی قط پ ب ذی خطر با قط پراک ص هحاسب ضاخص زهیيلغسش برای هذل ارائ ضذ ب ص رت جذ ل )13( آهذ است. هقادیر ضاخص هسب ر حاکی از ج د ر ذ صؼ دی از پ خطر کن ب سوت پ خیلی زیاد است. اگر ر ذ ضاخص زهیيلغسش س لی اه ظن باضذ یا ب ػبارتی درصذ ایي ضاخص در پ ای خطر پاییي بیطتر از پ ای خطر باال باضذ هذل ت ی ضذ از دقت کافی برخ ردار خ ا ذ ب د. ب ابرایي ر ذ صؼ دی ضاخص زهیيلغسش هذل ت ی ضذ در ایي پژ ص دقت الزم هذل هسب ر را تأییذ هیک ذ. جديل 21 - درصد مساحت هريك از طبقات حساسیت زمیهلغسش در ح ضه جاغرق ي وتايج شاخصLi Li تراکن تؼذاد پیکسل ای درصذ هساحت تؼذاد پیکسل ای ر طبق طبقات زهیيلغسش طبقات 4/26 0/ / حساسیت کن 4/59 0/ / حساسیت هت سط 20 0/ / حساسیت زیاد 71/13 0/ / حساسیت خیلی زیاد

14 کاربرد مدل شواهد وزنی در ارزیابی حساسیت زمین لغسش... / 351 نتیجهگیری س ي غشػ ب ث ط ر عبد اس ػ نزد يز ي ىزا ؼ س ي ثز دا ب بؽي يؽ ذ تب س ب ي م قب ت ت د ع و يب خبك غب ي يب ثشرهتز اس يز ي ىزا ؼ ثبؽذ يز ب در حب تؼبد غت ذ حزمتي رخ يد ذ. حزمبت دا اي ث ط ر اخ س ي غشػ يني اس خبطزات ػ ذ در بطق م غتب ي ث ؽ بر ير د م جت خغبرات ب ي در بطق غتؼذ س ي غشػ يىزدد. در د بي اخيز ثب افش د ؽذ ػ ا ا غب ي بپبيذاري ؽيت ب تؾذيذ ؽذ اعت. ح ض رد طب ؼ ثخؾي اس دا بي ؽ ب ي ارتفبػبت ثي ب د يثبؽذ م ث ػ ت ب يت م غتب ي طق غتؼذ ق ع ا اع س ي غشػ- بعت. در اي پض ؼ اس ر ػ ؽ ا ذ س ي ف ب ري عب ب اطالػبت جغزافيبيي ثزاي ثزرعي ت ية قؾة حغبعيتپذيزي بطق ث س ي غشػ اعتفبد ؽذ.اي ر ػ ثزاي ذ عبسي حغبعيت س ي غشػ در يل طق ثزاي ز ػب درف رت ج د يب ػذ س ي غشػ در ح س ي را حبعج يم ذ. يني اس شيت بي اي ر ػ اي اعت م غيزجب جذارا س ػ ا در ز الي را ؾخ يم ذ. چ ي اعتفبد اس 11 ػب ثز در ق ع رخذاد س ي غشػ ثزاي طق ذم ر يش ث ت ا بيي بي قؾ خطز س ي غشػ ت ي ؽذ افش د اعت. راثط ثي ت سيغ س ي غشػ ب ثب ػ ا درج ؽيت ج ت ؽيت ؽن ؽيت ارتفبع س ي ؽ بعي فبف اس جبد فبف اس آثزا فبف اس ىغ ؽبخ ت ا آثزا ؽبخ ح رع ة پ بي ثبرؽي ثزرعي ؽذ. ثزرعي قؾ حغبعيت پذيزي ح ض ث س ي غشػ فحت ع جي آ ؤيذ مبرايي بعت ر ػ ؽ ا ذ س ي در رتج ث ذي درجة اعتؼذاد ح ض ب ث س ي غشػ ث د. در اي پض ؼ ػب ارتفبع ثب س بيي 47/66 عپظ ػب ثبرػ ثب س 24/47 ثيؾتزي تبثيز را در ق ع س ي غشػ داؽت ذ. تبيج تحقيق پ رقبع ي نبرا م در ثخؾي اس اعتب ى غتب در عب 1391 ا جب ىزفت ؾب داد م ػب يت صي در آ حذ د ثزتزي ػب در ثز س س ي غشػ ث ؽ بر ير د. چ ي در پض ؼ مز ي م در ب عب در ح ض عؼيذآثبدچبي ا جب ىزفت ػب ؽيت ثيؾتزي جغتيي ثجت را ثب ق ع س ي غشػ داؽت اعت. ثزاعبط اي ارسيبثي ث تزتيت حذ د 22/4 26/4 25/6 26/5 درفذ اس طق رد طب ؼ در طجق خطز م ت عط سيبد خي ي سيبد قزار ىزفت اعت. تبيج حبف اس حبعج ؽبخ س ي غشػ ثزاي ذ ت ي ؽذ ر ذ فؼ دي اي ؽبخ اس پ م ث ع ت پ خطز خي ي سيبد را ؾب داد ؾب د ذ دقت الس ذ شث ر اعت. ثب اي ؽ بعبيي ارسيبثي در ح ض رد طب ؼ ت ج ث دي ب يل حيط طجيؼي احي حغبط ث س ي غشػ در اجزاي ثز ب بي ػ زا ي فؼب يت بي مؾب رسي سيزعبخت بي تزاثزي ضز ري ث ظز يرعذ. منابع و مآخذ 1- اثزا ي ي جيذ حجيتا يب ح د ا يزاح ذي اث ا قبع ث زا ي ؽ زا ) 1393 ( پ ث ذي حغبعيت خطز ق ع س ي غشػ ثب اعتفبد اس ذ احت بالتي س اقؼ )تئ ري ثيشي ( طب ؼ ردي: ح ض آثخيش ثبر يؾبث ر فق ب جغزافيب ثز ب ريشي حيطي عب 25 ؽ بر 4 پيبپي 56 ف ا ب ي عيذ ؼي غي يب جؼفز) 1382 ( پض ؾي ثز عبس مبر س ي غشػ ب ثز ر ي اريش بي دا اي) طب ؼ ردي غشػ افغز آثبد اعتب چ بر حب ثختيبري( ج ػ قبالت ع ي م فزا ظ س ي ؽ بعي ذعي حيط سيغت ايزا دا ؾيب ث ػ ي عي ب ذا ؿ پ رقبع ي ح يذرضب زادي ح يذرضب ح ذي جيذ قطفي ساد رئ ف ى يجيز ذ ػجبط) 1391 ( پ ث ذي خطزس ي غشػ ثب اعتفبد اس تئ ري ثيشي ج ػ ف مؾب رسي بثغ طجيؼي ػ آة خبك عب ؽب شد ؽ بر 62 ؿ پ رقبع ي ح يذرضب زادي ح يذرضب ح ذي جيذ )1389( مبرثزد عب ب اطالػبت نب ي ذ احت ب ي weight of Evidence در پ ث ذي حغبعيت س ي غشػ ج ػ قبالت فت ي بيؼ ي رعب بي اطالػبت نب يعب ب اطالػبت جغزافيبيي 89 عبس ب قؾ ثزداري ايزا.

15 352/ فصلنامه تحقیقات جغرافیایی سال 13 شماره دوم تابستان 3135 شماره پیایی فعلهگری محسن طالبی علی کیااشکوریان یاسر) 9292 ( بررسی اثر جادهسازی در وقوع زمین لغزش با استفاده ازمدل پایداری دامنه FlAC SlOP )مطالعه موردی: حوضه آبخیز سد ایلام( مجله پژوهشهای حفاظت آب و خاك جلد 25 ش. 9 صص کرمی فریبا )9299( ارزیابی حساسیت زمینلغزش در حوضههای کوهستانی نیمهخشک با استفاده از روشهای آماری و مدل وزنی شاهد)نمونه: حوضه زهکشی سعیدآباد چای- شمال غرب ایران( فصلنامه تحقیقات جغرافیایی سال 28 شماره 2 صص مقیمی ابراهیم یمانی مجتبی رحیمی هرآبادی سعید) 9292 ( ارزیابی و پهنهبندی خطر زمینلغزش در شهر رودبار با استفاده از فرایند تحلیل شبکه پژوهشهای ژئومرفولوژی کمی شماره 4 صص ملک محمدرضا پیلهفروشها پرستو) 9292 ( مقایسه دو روش تهیه نقشه آسیبپذیری زمینلرزه تحت شرایط عدم قطعیت مبتنی بر منطق فازی کلاسیک و منطق فازی شهودی دوفصلنامه علمی پژوهشی مدیریت بحران شماره ششم صص Brardinoni F., Olav Slatmaker,. (2002). Landslide inventory in a rugged forested watershed:a comparison between air-photo and field survy data. Geomorphology(54),pp Dahal,R.K., Hasegawa,Sh., Nonoura.A., Yamanka,M., Dhakal,S., Paudyal., P. (2008), Predictive modeling of rainfallinduced landslide hazard in the lesser Himalaya of Nepal based on weights of evidence, Geomorphology 102,pp Denison, D.G.T., Holmes, C.C., Mallick, B.K., Smith, A.F.M., (2002). Bayesian methods for nonlinear classification and regression. John Wiley & Sons, Chichester, west Sussex. 13- J. Davis, L. Blesius(2015), A Hybird physical and Maximum- Entropy Landslide susceptibility Model, Entropy Journal, 17. pp M, C. Margarint, A Grozavu and C V Patriche(2013) Assessing the spatial variability of coefficients of Landslide Predictors in different regions of Romania using logestic regression. Natural Hazard and Earth system scinces. Sci., 13,pp Gabet, E. J.,Burbank,D. W.and patkonen,j.k., (2004), Rainfall Thresholds for Landsliding in the Himalayas of Nepal, Geomorphology, Vol.63, pp Hattanji, T., and Moriwaki, H. (2009), Morphometric analysis of relic landslides using detailed landslide distribution maps. Implications for forecasting travel distance of future landslides. Journal of Geomorphology, No, 103, pp Komac, M. A. (2006). Landslide susceptibility model using the Analytical Hierarchy Process method and multivariate statistics in perialpine Sloveni. Geomorphology, Vol 74,pp Lee, S., J. choi and k.min Landslide susceptibility analysis and verification using the Bayesian probability model.environ.geol,vol 43. Pp Lee, S., and J.Choi Landslide susceptibility mapping using GIS and the weight-of-evidence model, Intle.J. Geograph. Inform. Sci. 18(8):pp Mathew, J., V.K. Jha and G.S. rawat. (2007). Weights of evidence modeling for landslide hazard zonation mapping in part of Bhagirathi Valley, uttarakhand. CURRENT SCIENCE, vol.92.no.5, 10, pp Moore, I. D., P.E. Gessler, G.A. Neslesn and G.A. Peterson.(1993). Soil atteibutes prediction using terrain analysis. Soil Sci. Soc. Amer. J.57 (2).pp Nefeslioglu, H. A., T. Y. Duman and S. Durmaz. (2008). Landslide susceptibility mapping for a part of tectonic Kelkit Valley (Eastern Black Sea Region of Turkey), Geomorphology,Vol 94.pp Neuhauser, B and B. Terhorst. (2007). Landslide susceptibility assessment using weights-of-evidence applied to a study area at the Jurassic escarpment (SW. Germany). Geomorphology,Vol 86. pp Pike, R. J., Russell W. Graymer.(2003). Terrapub, Tokyo. A simple GIS model for mapping landslide susceptibility. Concepts and modelling in Geomorphology : International Perspeectives.Pp Pradhan, B., (2011). An Assessment of the use of an Advanced Neural Network Model with Five Different Training strategies for the Preparation of land slide susceptibility maps. Jornal of Data science, No.9, pp Regmi, N. R., J. R. Giardino and J. D. Vitek. (2010). Modeling susceptibility to landslides using the weight of Evidence approach: Western Colorado, USA, Geomorphology, 115, Measuring the accuracy of diagnostic systems, Science, 240,pp Van Western, C.J. (2002). Use of weights of evidence modeling for Landslide susceptibility mapping,.